3
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
چکیده
حکایتها که پایه و اساس تمثیل هستند، نقش بسیار مهمی در آموزشهای صوفیّه داشتهاند. از جملۀ این حکایتها، حکایتهایی است که یکی از شخصیتهای آن یک جانور است. هدف اصلی این تحقیق مشخص ساختن انواع شخصیّتهای جانوری در حکایتهای تمثیلی کتاب اللّمع است. در این تحقیق- که به روش توصیفی و تحلیلی نوشته شده- این نوع حکایتها در کتاب اللّمع فی التّصوّف نوشتۀ ابونصر سرّاج توسی (م 387 هـ) مورد مطالعه قرار گرفته و نشان داده شده است که سرّاج در حکایتهای تمثیلی خود، از چه نوع شخصیّتهای جانوری استفاده نموده و نوع نگاه او به عنوان یک عارف نسبت به جانوران چگونه است؟ با مطالعۀ حکایتهای کتاب اللّمع آنها را میتوان به سه دستۀ کلی تقسیم نمود: 1- حکایتهای واقعی: این نوع حکایتها در جهان بیرون اتفاق افتاده و یا می‌تواند اتفاق افتاده باشد. 2- حکایتهای تخیلی که زادۀ تخیّلات صوفیّه هستند. 3- حکایتهای نمادین که در آنها حیوان نقشی نمادین دارد. این نوع حکایتها یک رویداد درونی است و برخاسته از ناخودآگاهی عارف است. هدف اصلی از به کارگیری حکایتها در متون صوفیه درک و فهم بهتر مطالب عرفانی و آسانتر شدن آموزش از طریق بیان حکایت است که البته در تمامی حکایتها، بیآزاری و مهربانی صوفیه نسبت به تمام حیوانات کاملاً آشکار است.
سرّاج طوسی، ابونصر، (1380)، متن و ترجمۀ اللّمع فی التّصوّف. ترجمۀ قدرت الله خیاطیان و همکاران. کاشان: نشر فیض.
___________، (1394)، ترجمۀ اللّمع فی التّصوّف. مترجمان: قدرت الله خیاطیان و محمود خورسندی. سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان. چ دوم.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی، (1373)، مجموع مصنفات شیخ اشراق. ج سوم. به تصحیح و تحشیه و مقدمۀ سید حسین نصر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چ دوم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1387)، صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه. چ دوازدهم.
شمیسا، سیروس، (1378)، بیان. تهران: فردوس. چ هفتم.
__________، (1383)، انواع ادبی. تهران: انتشارات فردوس. چ دهم.
شوالیه، ژان و آلن گربران، (1384)، فرهنگ نمادها. جلد اول. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. تهران: جیحون. چ دوم.
صائب، محمدعلی، (1378)، مجموعۀ رنگین گل: گزیدۀ اشعار صائب. انتخاب و توضیح محمد قهرمان. تهران: سخن. چ ششم.
غلامرضایی، محمد، (1388)، سبک‌شناسی نثرهای صوفیه (از اوایل قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم). تهران انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
فتوحی، محمود، (1384)، تمثیل: ماهیت، اقسام، کارکرد. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم تهران. سال 12 و. شماره 47-49. صص 141-177.
_________، (1389)، بلاغت تصویر. تهران: سخن. چ دوم.
فرزاد، عبدالحسین، (1374)، لزوم بیان مسائل عرفانی در صورت قصه و تأثیر آن در علی اصغر محمدخانی، نامۀ شهیدی: جشن نامۀ استاد سید جعفر شهیدی. تهران: طرح نو. صص 483 – 495.
کادن، جان آنتونی، (1386)، فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: نشر شادگان. چ دوم.
کزازی، جلال‌الدین، (1389)، زیباشناسی سخن پارسی (بیان). جلد اول. تهران: نشر مرکز. چ نهم.
مجتهدی، کریم، (1394)، سهروردی و افکار او: تأملی در منابع فلسفه اشراق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چ دوم.
مولوی، جلال‌الدین محمّد، (1373)، مثنوی معنوی. به کوشش توفیق سبحانی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
یونگ، کارل گوستاو، (1383)، انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: جامی. چ چهارم.
____________، (1396)، ناخودآگاه جمعی و کهن الگو. ترجمۀ محمد باقر اسمعیل‌پور و فرناز گنجی، تهران: جامی.
کارگر, حبیب, وفایی, عباسعلی, شعبانلو, علیرضا. (1397). بررسی حکایت های تمثیلی با شخصیّت های جانوری در اللّمع فی التّصوّف ابونصر سرّاج. فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, 10(37), 23-43.
MLA
حبیب کارگر; عباسعلی وفایی; علیرضا شعبانلو. "بررسی حکایت های تمثیلی با شخصیّت های جانوری در اللّمع فی التّصوّف ابونصر سرّاج". فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, 10, 37, 1397, 23-43.
HARVARD
کارگر, حبیب, وفایی, عباسعلی, شعبانلو, علیرضا. (1397). 'بررسی حکایت های تمثیلی با شخصیّت های جانوری در اللّمع فی التّصوّف ابونصر سرّاج', فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, 10(37), pp. 23-43.
VANCOUVER
کارگر, حبیب, وفایی, عباسعلی, شعبانلو, علیرضا. بررسی حکایت های تمثیلی با شخصیّت های جانوری در اللّمع فی التّصوّف ابونصر سرّاج. فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, 1397; 10(37): 23-43.
)