عضو هیأت علمی سما، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز- ایران
چکیده
تمثیل در ادبیات عرفانی نقش بسزایی دارد. تمثیلهای عرفانی، تنها در گروهی از واژهها یا ترکیبات ظاهر نمی شوند بلکه گاهی تمثیل در یک واژه به کار میرود از قبیل آب، آتش، باد، خاک، دریا، کوه و غیره. در این حالت پیوند تمثیل و نماد، ناگسستنی است. استعارهها کارکرد تمثیلی مییابند. کنایات، مجازها و تشبیهات نیز از این آمیختگی، بیرون نیستند. ادبیات عرفانی به دلیل سر و کار داشتن با عموم مردم و به خاطر بافت غیر تخصّصی و بیتکلّف خود، به دلیل استفاده از زبانی ساده و همه کس فهم و به خاطر ساده کردن حقیقتهای سخت و دشوار فهم، اغلب از «تمثیل» که سنّت رایج در فرهنگ و زبان مردم است، برای مجاب کردن مخاطب استفاده میکند. بررسی کارکرد تمثیلی «آتش»، به روش کتابخانهای – اسنادی با رویکرد تحلیلی، و گاهی توصیفی، بر عهدۀ این مقاله است.
)